Diabetes mellitus

• CAS-code: E600 – diabetes mellitus met oogcomplicaties; E601 – diabetes mellitus met overige complicaties; E602 – diabetes mellitus zonder complicaties

• ICD-10-code: E14.3 – diabetes mellitus met oogcomplicaties; E14.8 – diabetes mellitus met overige complicaties; E14.9 – diabetes mellitus zonder complicaties

Diabetes mellitus (DM) wordt gekenmerkt door een verhoogde bloedglucosespiegel. Er kan een tekort bestaan aan endogene insuline, al of niet gecombineerd met een onvoldoende werkzaamheid in het weefsel. Dorst, polydipsie, polyurie, moeheid en gewichtverlies zijn suggestief voor DM. Daarbij bestaat een verhoogd risico op het ontstaan van complicaties van ogen, zenuwen, nieren, hart en bloedvaten. 

Diabetes mellitus kan worden onderscheiden in:

• diabetes mellitus type 1: auto-immuun of idiopathisch;

• diabetes mellitus type 2: met of zonder overgewicht;

• zwangerschapsdiabetes;

• overige vormen van diabetes mellitus (pancreasaandoeningen, hormonale aandoeningen, afwijkingen als gevolg van geneesmiddelen of chemicaliën, genetische aandoeningen, afwijkingen in de insulinereceptor).

• Vraag naar: dorst, polydipsie, polyurie, moeheid, gewichtverlies, pruritus vulvae, recidiverende genitale of urineweginfecties, slecht genezende infecties, claudicatio intermittens, angina pectoris, visusstoornissen en impotentie.

• Neuropathieklachten: verminderd of doof gevoel, brandend gevoel, prikkelingen of pijn.

• Medische voorgeschiedenis: zwangerschapsdiabetes, kinderen met een geboortegewicht > 4000 g, hart- en vaatziekten, hypertensie en vetstofwisselingsstoornis.

• Familieanamnese: DM, hart- en vaatziekten.

• Leefstijl: voedingsgewoonten, roken, alcoholgebruik en lichaamsbeweging.

• Algemeen: gewicht, lengte, bloeddruk;

• Voetinspectie: vorm, stand, trofische stoornissen, eelt en drukplekken;

• Onderzoek van perifere arteriën: pulsaties en souffles aan de arteria dorsalis pedis en arteria tibialis anterior;

• Neurologisch onderzoek: achillespeesreflexen, vibratie en sensibiliteit;

• Fundoscopie door oogarts.

Bevestigen de diagnose DM:

• glucose in plasma,
  een bij herhaling vastgestelde willekeurige plasmaglucosewaarde ≥ 11,1 mmol/l met bijpassende klachten en/of een bij herhaling vastgestelde nuchtere plasmaglucosewaarde ≥ 7,0 mmol/l;

• capillaire glucosebepalingen,
  de diagnostische grenswaarden zijn: niet nuchter 11,1 mmol/l en nuchter 6,1 mmol/l.

• Melliturie (suiker in de urine):
  hoewel melliturie bij meer dan 90% van de patiënten op hyperglykemie wijst, moeten twee hoofdgroepen van niet-diabetische melliturie in overweging worden genomen:

  • niet-diabetische glucosurie (renale glucosurie),

  • melliturie zonder glucosurie.

• Hyperglykemie:
  oorzaken van hyperglykemie die samenhangen met eindorgaanongevoeligheid voor insuline of een tekort aan insuline:

  • obesitas;

  • acromegalie;

  • syndroom van Cushing;

  • leverziekte;

  • spierstoornissen (myotone dystrofie);

  • glucagonoom;

  • lipoatrofie;

  • hemochromatose.

• Type 1: insuline afhankelijke diabetes:

  • insuline,

  • recombinant insuline,

  • insuline pompjes.

• Type 2: ouderdomsdiabetes.

Educatie: geef informatie over de belangrijkste aspecten van DM en over situaties waarin maatregelen vereist zijn.

Wat de leefstijl betreft, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• stoppen met roken;

• matigen van alcoholgebruik;

• attenderen op het belang van lichaamsbeweging;

• gewichtsreductie door aanpassing van de leefstijl leidt vaak tot een aanzienlijke verbetering van de glucosehuishouding;

• dieetmaatregelen.

Zie Diagnostiek arbeidsmogelijkheden.

Patiënten die voldoende ziekte-inzicht hebben en in staat zijn voor zichzelf een adequaat behandelingsregime te organiseren, ervaren in het dagelijks leven geen beperkingen. Daarentegen zullen patiënten bij wie het niet goed lukt een bevredigende bloedglucosespiegel te bereiken, in het dagelijks leven waarschijnlijk beperkingen ervaren.

Uit onderzoek blijkt dat er een directe relatie bestaat tussen een beter gereguleerde glucosespiegel en een afname van vaatbeschadigingen.

Als acute complicatie kan hyperglykemie of hypoglykemie ontstaan.

De chronische complicaties omvatten:

• retinopathie;

• nefropathie;

• neuropathie;

• diabetische voet;

• hart- en vaatziekten.

Zie Behandelplan.

Zie Belemmeringen herstel belastbaarheid/werkhervatting.

Met betrekking tot de blootstelling besteedt de bedrijfsarts aandacht aan veiligheidsaspecten in het werk. 2 Dit is vooral belangrijk bij veiligheidsfuncties waarbij aandacht en alertheid een cruciale rol spelen bij de bewaking van de eigen veiligheid of die van anderen. Een voorbeeld van veiligheidswerk is de functie van buschauffeur. Verder wordt aandacht besteed aan zware fysieke belasting en onregelmatige werktijden.

Een arbeidsdeskundige kan de functiebelasting in kaart brengen, met als doel na te gaan of er specifieke belastende factoren in de functie (bijvoorbeeld werken in ploegendienst, werken in koude omgeving) aanwezig zijn die de glucosehuishouding zouden kunnen ontregelen.

Bij DM met complicatie(s) wordt onderzocht of aanpassing in de taken of op de werkplek nodig zijn.

Bij goed ingestelde DM zonder complicaties zijn er geen beperkingen. Bij slecht ingestelde DM: zie hieronder.

De te verwachten beperkingen voor werkenden met slecht ingestelde DM zijn te vinden in alle zes rubrieken waaruit de Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) is opgebouwd. Er kunnen beperkingen bestaan met betrekking tot de volgende activiteiten en vormen van belasting.

Adviseer op het werk tussendoor wat te eten.

Bij het werken in een koude omgeving moet de werknemer warme werkkleding dragen en koolhydraatrijke voeding gebruiken.

Veiligheidswerk: bij functies waarin men voor zichzelf, collega’s of derden te maken heeft met een veiligheidsrisico, moeten eventuele risico’s in de werksituaties worden geïnventariseerd. Vervolgens kan individueel worden bepaald wat de mogelijkheden voor de betrokkene zijn om de functie uit te voeren.

Visusdaling, gestoord schemerzien en gestoord kleuronderscheidingsvermogen kunnen een belemmering zijn voor het uitoefenen van functies als chauffeur of machinist.

Zware fysieke belasting: door zelfcontrole en adequate doseringsaanpassingen is het voor een ervaren, goed ingestelde diabeet zeer goed mogelijk zware fysieke arbeid te verrichten.

Onregelmatige werktijden: door een regelmatige ploegendienst hoeft de regulering van de diabetes niet te worden verstoord. Snelle roosterwisselingen hebben wel invloed op de glucosehuishouding. In dergelijke gevallen is een adequate begeleiding noodzakelijk.

Fijnmechanisch werk kan ernstig worden bemoeilijkt door polyneuropathie van de handen.

Op dit moment is geen informatie in de literatuur gevonden.

• Snelle roosterwisselingen hebben een negatieve invloed op de glucosehuishouding.

• Werken in een koude omgeving zonder geschikte werkkleding kan leiden tot hypoglykemie.

• Onvoldoende ziekte-inzicht.

• Inadequaat copinggedrag.

• Onvoldoende eigen deskundigheid om de diabetes te reguleren.

Er zijn geen belemmeringen in de privésfeer.

Zie Belemmeringen medisch herstel.

Zie de tabel voor de incidentie en prevalentie van klachten bij DM in de algemene bevolking.

* Deze cijfers hebben betrekking op DM type 1 en type 2 gezamenlijk.

Toelichting en opmerkingen:

• Er worden geen landelijke statistieken bijgehouden van het aantal nieuwe gevallen (incidentie) van DM. Wel kan op basis van huisartsenregistraties een schatting worden gemaakt van het totale aantal nieuwe patiënten met DM type 1 en DM type 2 samen. Deze incidentie werd voor het jaar 2003 geschat op 36.300 mannen en 36.200 vrouwen (totaal 72.500). De geschatte jaarprevalentie in 2003 was 36,4 per 1000 mannen en 38,6 per 1000 vrouwen (absoluut 292.500 mannen en 316.400 vrouwen). Het totale aantal diabetespatiënten dat bij de huisarts bekend is (prevalentie) werd in 2003 geschat op ruim 600.000. Van deze patiënten heeft 90% DM type 2.

• Relatie met leeftijd: de jaarprevalentie van DM neemt toe met de leeftijd. In de leeftijdsgroep van 40 tot 60 jaar komt DM meer bij mannen dan bij vrouwen voor. In de groep van 75 jaar en ouder lijden echter meer vrouwen aan DM.

• Mortaliteit: diabetici hebben een grotere kans aan hart- en vaatziekten te overlijden dan personen uit de algemene bevolking. Voor mannen is dit risico twee keer zo hoog, voor vrouwen ongeveer vier keer. Het overlijden aan hart- en vaatziekten in de algemene bevolking maakt 35% uit van de totale sterfte; bij mensen met DM is dat 60 tot 70%. In 2003 overleden in Nederland volgens de CBS-doodsoorzakenstatistiek 1527 mannen en 2264 vrouwen aan de gevolgen van DM (respectievelijk 19,0 en 27,6 per 100.000). Deze cijfers geven wel een indruk van de sterfte aan DM, maar zijn niet erg betrouwbaar. De hoogte van de cijfers is namelijk sterk afhankelijk van de wijze waarop artsen de doodsoorzaak registreren.

• Het aantal mensen met DM is sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw sterk toegenomen. Deze toename was sterker vanaf het einde van de jaren negentig. Oorzaken zijn onder andere overgewicht en vergrijzing. De toename van het aantal geregistreerde gevallen van DM heeft echter ook te maken met een grotere alertheid bij, onder andere, huisartsen. Daardoor wordt eerder onderkend dat iemand DM heeft, of een voorstadium van de ziekte waarbij al sprake is van een verhoogd bloedglucosegehalte. Desondanks is een groot aantal mensen met DM nog niet gediagnosticeerd en behandeld. DM type 2 kan namelijk lange tijd voorkomen zonder dat er duidelijke symptomen zijn. Verhoogde glucosewaarden zijn naar schatting doorgaans tien jaar aanwezig voordat de diagnose diabetes wordt gesteld. Onderzoek in de jaren negentig suggereert dat voor ieder bekend geval ook een niet-gediagnosticeerd geval zou voorkomen. Precieze getallen ontbreken op dit moment.

• Bevolkingsgroepen: in een aantal groepen komt DM frequenter voor dan in de algemene bevolking. Dit geldt voor: etnische groepen zoals Hindoestanen, Turken en Marokkanen, Surinamers, Antillianen, mensen met familieleden met DM, mensen met overgewicht of obesitas.

• Verwijs zo nodig naar een diabetesverpleegkundige voor het aanleren van zelfcontroles of bij overzetting op insuline.

• Verwijs zo nodig naar een diëtist.

• Verwijs naar een podotherapeut bij drukplekken, eeltvorming of standafwijkingen van de voet(en).

• Overleg met de oogarts of de internist wanneer er een vermoeden is van diabetische complicaties.

Een werknemer met DM wordt naar een internist verwezen:

• voor instelling op insuline;

• bij te hoge postprandiale waarden ondanks 2 dd insuline;

• bij een diabetisch ulcus dat niet binnen twee weken geneest (verwijs naar voetenteam);

• bij een serumcreatinine > 200 μmol/l of een klaring < 30 ml/min.

De referentiegegevens voor de verzuimduur per lemma zijn gebaseerd op verzuimgegevens van vier arbodiensten van verzuimgevallen die in 2004 of in 2005 zijn beëindigd. Omdat in veel gevallen er pas bij 6 weken verzuim een diagnose door een bedrijfsarts is genoteerd hebben we alleen verzuimgevallen die minimaal 43 dagen duren meegenomen. In totaal waren dit 244.995 gevallen. Waarvan 118090 mannen en 126905 vrouwen. Het aantal vrouwen in onze groep ligt dus iets hoger.

Voor deze tabel zijn data van het UWV gekregen. U ziet het totale aantal beslissingen dat in 2006 en 2007 is genomen in de betreffende categorie.

Op dit moment is geen informatie beschikbaar.